Na meer dan
60 zeilseizoenen nog
steeds laaiend
enthousiast!

'De Twee Gebroeders, It skûtsje fan Drachten' ligt strak afgemeerd in Sneek. Dat alleen al geeft aan hoe gebroederlijk de onderlinge sfeer tussen de Friese schippers van de IFKS en SKS is. Bij het Skûtsjesilen gaat het niet om de individuele prestatie, maar om de teamsport in zijn geheel. Het draait bovenal om het belang van Friesland en het in ere houden van tradities. Niet voor niets is Skûtsjesilen erkend als immaterieel cultureel erfgoed - een mondvol om aan te geven dat het van cruciaal belang is de vloot varende en voor de toekomst perfect in stand te houden.

Ale Zwerver. 72 jaar. Geboren en getogen aan boord.

Over varen gesproken; Ale Zwerver vaart al meer dan 60 seizoenen mee. Met zijn 72 levensjaren (geboren en getogen op een binnenvaartschip) behoort hij tot de oudste varende bemanningsleden, maar leeftijd speelt geen enkele rol bij de serie wedstrijden die door IFKS en SKS jaarlijks worden georganiseerd. Ook niet bij de vele trainingsdagen die al vanaf het vroege voorjaar op de agenda staan. Weer of geen weer, Ale Zwerver vaart mee en geeft met zijn roemrijke ervaring waardevolle tips en adviezen aan de 14-koppige bemanning. Want ja, geen wedstrijd is hetzelfde. 

De schippers zijn volledig afhankelijk van de omstandigheden. Het weer, de conditie van het schip, de alertheid van de bemanning... de variabelen zijn haast oneindig. Alleen door veel ervaring kun je patronen herkennen en daarop inspelen. Die ervaring kan dan leiden tot het winnen van de strijd. Ale heeft vele honderden wedstrijden achter de kiezen en de meeste liggen nog vers in het geheugen. De tips van Ale zijn goud waard voor de overige mannen aan boord.

Ligplaats Sneek.

Dat 'It skûtsje fan Drachten' een thuishaven in Sneek heeft, heeft een verklaarbare reden. De achtertuin van schipper Jeroen Pietersma - aan het Zuiderrak - grenst aan de Houkesleat en heeft een directe aansluiting naar het Sneekermeer. Een betere plek, een 'parkeerplaats' voor het skûtsje in de achtertuin, is ondenkbaar. Alsof Max Verstappen een woning op het circuit van Zandvoort heeft.

Een vergelijking met de autosport die ook op het water opgaat. Het Skûtsjesilen wordt wel de Formule 1 van de Friese meren genoemd. En terecht. De schepen zijn tot op het bot getrimd en de bemanning tot in de finesses getraind om tot topprestaties te komen. Net als bij F1 - alles binnen de strakke voorwaarden die aan deze wedstrijdzeilsport zijn gesteld. 

Ale Zwerver heeft het allemaal zien gebeuren en geeft er graag zijn mening over: "In de beginjaren waren de skûtsjes gewoon binnenvaartschepen die ladingen van hier naar daar brachten. Op de zondagen lagen ze stil. Een slimme kastelein van het lokale buurtcafé organiseerde dan een zeilwedstrijdje voor de schippers. Niet in de laatste plaats om zijn eigen drankomzet te vergroten. En dat lukte. Steeds meer schippers sloten zich aan. Zij haalden de overbodige ballast tijdelijk uit het schip en gingen op steeds meer plaatsen in Friesland de zeilcompetitie met elkaar aan. Omdat het van elkaar winnen niet alleen leuk was voor het betreffende schip, maar zeker ook voor de woonplaats die de schipper vertegenwoordigde, ontstond het Skûtsjesilen en groeide uit tot het grootse evenement van wat het nu als jaren is. Jaar op jaar werden de skûtsjes sneller. Alle ballast wat niet direct van wedstrijdbelang was, ging van boord. Inclusief de nog vaak woonachtige families. De schepen werden spartaanser, lichter, sneller. De zeilen werden groter, de bemanning professioneler en het wedstrijdbelang groter. Ik heb het allemaal van heel dichtbij mee mogen maken."

De concurrentie

Ale: "Een ding is echter honderd procent gelijk gebleven; we hebben en houden onderling een hechte band. We kennen elkaar allemaal en helpen elkaar ook als er wat gebeuren moet. We laten niemand vallen, doen het allemaal in het belang van de zeilsport en het in ere houden van een waardevolle traditie. Dat kost ons allen veel tijd en geld, maar een hobby mag ook wel wat kosten. De beloning is de wedstrijd. Het moment dat we onze bevriende schippers als concurrenten zien. Dan is de strijdlust onderling op z'n grootst. Dan gaat het om winnen, winnen en nog eens winnen. Dan gaat het om de punten, de eer, de prestaties. Dan telt alleen de topconditie van het schip, maar veel meer nog het scherpe inzicht van de schipper en de onderlinge samenwerking aan boord." 

Ale raakt niet snel uitgepraat. Van de vele honderden wedstrijden weet hij er een paar tot in detail te herinneren. "Sommige schepen zijn nu eenmaal wat sneller dan andere. Maar dat wil niet zeggen dat ze altijd als eerste finishen. De keren dat wij een eerste, tweede of derde plaats kregen, hadden te maken met het besluit van de schipper, goed stuurmanschap en de beste samenwerking van het team. Zoals de verovering in 2016 van de tweede plaats in Woudsend, onder extreem zware weersomstandigheden. Dan win je door ervaring. En - eerlijk gezegd - ook door een dosis geluk!"

De schipper over Ale

Jeroen Pietersma is al jarenlang de schipper van 'It skûtsje fan Drachten' en daarmee de kapitein aan boord. Jeroen is de schoonzoon van Ale. Ook Ale's zoon en kleinzoon zijn als teamleden aan boord. Het varende 'familiebedrijf' zet daarmee een traditie voort, want ook Ale's vader en grootvader behoorden tot de binnenvaart- en sportieve Skûtsjes  roergangers. Jeroen vaart 'De Twee Gebroeders' al vanaf 2008, waarvan de laatste 10 jaar als schipper. Zijn betrokkenheid bij deze watersport gaat verder dan het individuele belang van het eigen schip. Jeroen: "De kracht van Ale is het talent dat hij zijn enorme kennis en ervaring maar al te graag met anderen deelt. Hij is mijn perfecte leermeester aan boord en geeft ook nu ik de touwtjes in handen heb waardevolle tips om nog beter, nog sneller te varen. Ale is de nestor aan boord, maar gelijk ook de inspiratiebron voor de jongeren die deze sport eigen willen maken. Ale is de verbindende factor, ook waar het de toekomst van het skûtsjesilen betreft.

Een toekomstbestendige visie

Ale en Jeroen vullen elkaar aan: "Het skûtsjesilen staat onder druk. De kosten en de lasten worden jaarlijks hoger. Dankzij sponsoren kunnen wij het onderhoud op de meest belangrijke onderdelen betalen. Maar er moet veel meer gebeuren om de 'antieke' vloot varende te houden. Daarbij moet het natuurlijk wel een sport om de sport blijven en niet afhankelijk zijn van het grote sponsorkapitaal. Ons schip is een drijvend museum. Bepaalde elementen zijn authentiek en onvervangbaar. Het houtsnijwerk in de roef is van een bijzondere klasse. Dat maken ze tegenwoordig niet meer." 

Zowel Jeroen als Ale pleiten voor een groter respect voor de huidige vloot. "Er zijn nu nog zo'n 100 skûtsjes die een officieel verleden in de binnenvaart hebben. De meesten zijn echter opgekocht en omgebouwd voor de recreatie of als woonboot ingericht. Aan die schepen is geen eer meer te behalen. Ze zijn volledig van hun historische waarde ontdaan. De enkele tientallen schepen die nu als officiële Skûtsje aan de wedstrijden meedoen, worden steeds zeldzamer. Ook 'It skûtsje fan Drachten' is aan slijtage onderhevig. De kajuit zou eigenlijk professioneel gerestaureerd moeten worden. Dat zijn we aan onze cultuur verplicht."

Drachten, bakermat van de Skûtsjes cultuur

Jeroen: "We varen op een schip dat in Drachten is gebouwd. Buiten ons eigen wereldje weet vrijwel niemand dat Drachten ooit de bakermat van de skûtsjes was. Honderden zijn in Drachten op een heel vakkundige manier gebouwd. En van die honderden varen er nog steeds tientallen. Dat bewijst de kwaliteit van de scheepsbouwer. Dat Drachten het middelpunt van deze bedrijvigheid was mag wel eens bekendgemaakt worden. Als er één plaats in Friesland is waar het skûtsje van Drachten een thuishaven verdient, is dat ongetwijfeld in Drachten zelf. Maar voor het zover is, zijn we zielsgelukkig met de thuishaven Sneek."

Ale sluit af: "Laten we niet alleen terugkijken, maar ook juist vooruit, zodat de traditie van het Skûtsjesilen in originele schepen behouden blijft.